اخلاقيات الامام علي اميرالمؤمنين(ع) (کتاب)
نویسنده | هادى مدرسى |
موضوع | فضایل امام علی (ع) |
زبان | عربی |
تعداد جلد | 1 |
|
أخلاقيات الإمام علي أميرالمؤمنين(ع)، اثر هادى مدرسى، به زبان عربى و در موضوع اخلاق اميرالمؤمنين(ع) است.
ساختار
كتاب، در سه جلد تنظيم شده و مشتمل بر يك مقدمه از مؤلف و متن است. مطالب متن، در سه بخش بيان شده است.
مؤلف، در بيان و شرح مطالب و مباحث، از آيات قرآنى و اشعار و قصايد عربى استفاده نموده است. آيات را بهصورت كامل ذكر كرده و براى برخى از آيات، تفسير كوتاهى بيان نموده است.
گزارش محتوا
كتاب، مشتمل بر شرح و توضيح جنبههاى اخلاقى در زندگى فردى، اجتماعى و سياسى اميرالمؤمنين(ع) و بيان تعاملات و برخوردهاى مختلف آن حضرت بهعنوان الگويى شايسته براى عبدمؤمن، حاكم عادل و معارض حكيم است.
مطالب كتاب، در سه محور اساسى بيان شده است:
- اخلاقيات مؤمن؛
- اخلاقيات معارض؛
- اخلاقيات حاكم.
در جلد اول، مؤلف، صفاتى را كه يك فرد مؤمن بايد داشته باشد، بيان نموده و كلمات و جملات على(ع) را پيرامون اين صفات ذكر كرده و شرح داده است.
اولين موردى كه وى بيان نموده «تقوا و اخلاص» است و در آغاز آن چنين نوشته است:
«حيات و زندگى مردم، بر گرد سه محور مىگردد: اول، محور ايمان به خدا و آنچه به آن مربوط است، از قبيل قضيه عبادت، اخلاق و التزام به احكام؛ دوم، محور قضيهاى معين كه به ارزشى از ارزشها يا مصلحتى از مصالح عمومى مربوط است؛ سوم، محور ذات و آنچه مربوط به آن است، از قبيل شهوات، لذتها و مصالح.
حيات بيشتر مردم، در اطراف محور سوم مىچرخد... و گروه اندكى، قضيهاى معين مثل آزاد كردن سرزمينهايشان يا محقق نمودن عدالت در آنها يا... را برمىتابند و به خاطر آن مىجنگند و گروه اندكترى، مؤمنان هستند كه حياتشان بر محور ايمان به خدا مىگردد...».
برخى از صفات و اخلاقياتى كه مؤلف در اين قسمت ذكر مىكند و در مورد آنها جملات حضرت على(ع) را شاهد مىآورد، عبارت است از: يقين، زهد، تواضع، مبادره، وفا، تضحيه (خود را آماده جانبازى كردن)، عطاء، شجاعت، برآوردن نيازهاى مردم، ايثار، حلم، كار با زور بازوى خويش، توازن بين دنيا و آخرت و دعابه (شوخى و مزاح كردن)
مؤلف، در قسمت دوم، پيرامون اخلاقيات معارض سخن مىگويد و در آغاز چنين مىنويسد:
«گاهى معارضه، با حكم باطلى است كه هيچ حقى با آن نياميخته و گاهى با حقى است كه باطل با آن درآميخته است. اولى، مانند اينكه بيگانه، جايى را اشغال كند و با زور بر مردم حاكم گردد... در اين صورت مىبايست معارضه، فراگير و بىحد و مرز باشد، مگر حد و مرزهايى كه به ارزشهاى انسانى مربوط مىشود. دومى، مانند اينكه مردم، خود، حكومتى را انتخاب كنند، ولى آن حكومت از ستم عارى نباشد و حق را به شكل كامل اجرا نكند... در اين صورت بايد معارضه، محدود به حدود اخلاقى و موازين شرعى ويژه خود باشد».
در ادامه، مؤلف، اين مطلب را با توجه به زندگى اجتماعى و سياسى و فردى اميرالمؤمنين و جايگاه وى، شرح و توضيح مىدهد و در اين زمينه، قضاياى مختلفى را كه در زمان آن حضرت رخ داده و نحوه برخورد او را با مشكلات داخلى و خارجى بيان مىكند.
جلد دوم كتاب، مشتمل است بر قسمت سوم؛ يعنى اخلاقيات حاكم كه بخش اصلى و مفصل كتاب است و مؤلف در ابتداى آن مىنويسد: «جامعه بشرى بهطور عام، داراى دو گروه است: حاكمان و محكومان... و ارتباط ممكن بين اينها از سه حال خارج نيست: استبدادى، هرج و مرجى و شورايى...».
وى در ادامه، با استناد به آيات و روايات، حكومت شورايى را تنها حكومت حق و غير آن را باطل مىداند و از حقوق متقابلى كه حاكم و محكوم يا امام و امت بر يكديگر دارند، سخن مىگويد و مقولاتى مانند تأمين آزادىهاى گوناگون (همچون آزادى اظهار نظر، آزادى تشكيل اجتماعات و احزاب و آزادى معارضه و مخالفت) حاكميت مردم، قداست قانون، احترام به حقوق انسانى، اعتراف به حق معارضه، التزام به عدالت در ابعاد مختلف، سختگيرى به خود و به خويشان و به مسئولين و... را مورد بررسى قرار داده و در اين باره، از كلمات و سيره اميرالمؤمنين(ع) استفاده نموده است.
مؤلف، در جلد سوم، به ذكر كلمات و جملاتى كه درباره حضرت على(ع) گفته شده، پرداخته است و در اين مورد به آيه ولايت، سخنانان پيامبر اسلام(ص)، سخن خود حضرت امير(ع)، سخنان معاصرين با آن حضرت، سخنان علماء و متفكرين و متأخرين متمسك شده است، سپس نامه امام به مالك اشتر را تحت عنوان «دستور الامام(ع)لحكام العدل»، در صد و ده بند بيان كرده و در ادامه، دعا و مناجات حضرت، وصاياى حضرت رسول(ص) به آن حضرت و آخرين وصيت حضرت را ذكر نموده است.
وضعيت كتاب
در ابتداى هر جلد، سوره حمد و در پايان هركدام، فهرست مطالب و موضوعات آن ذكر شده است و در پايان جلد سوم، علاوه بر آن، فهرست آيات قرآنى و فهارس كتاب اخلاقيات اميرالمؤمنين شامل انبياء و رسل، كتب و مصاحف، اعلام، نساء، قبائل و اقوام و احزاب، القاب، مدن و بقاع و اماكن، معاهدات و اتفاقيات، معارك و حروب، اسماء آلت و مصادر و مراجع نيز درج گرديده است.
برخى از توضيحات و منابع در پاورقىها بيان شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
منبع
ویکی نور